Sovyetler döneminde Gulag Takım Adaları’nda görev yapan komiserler, kamplardan sağ çıkanları tahliye ederken, “Geçmişi hatırlayanın gözü çıksın!” diyorlarmış. Oysa bir Rus atasözü de der ki, “Geçmişi unutanın iki gözü çıksın!” Soljenitsin ömrü boyunca bu atasözünde olduğu gibi iki gözü çıkarılmış olanları yazdı.

Nazi toplama kamplarından son anda sağ kurtulmuş yazar Primo Levi ise “Boğulanlar ve Kurtulanlar” adlı kitabının girişinde bir SS subayının sözlerini aktarır. “Bu savaş nasıl sona ererse ersin, size karşı savaşı biz kazandık; tanıklık etmek için bir tekiniz bile hayatta kalmayacak, ama biriniz kaçmayı başarsa bile, dünya onun anlattıklarına inanmayacak. Belki kuşkular, tartışmalar, tarihçilerin araştırmaları olacak, ama kesin bilgiler bulunmayacak; çünkü sizinle birlikte kanıtları da yok edeceğiz. Geriye birkaç kanıt kalsa, içinizden birileri yaşamını sürdürse bile, insanlar anlattığınız olayların inanılmayacak kadar vahşice olduğunu söyleyecekler: Bunların, müttefik propagandasının abartmaları olduğunu belirtip, size değil, her şeyi yadsıyacak olan bize inanacaklar. Lagerlerin tarihini yazdıracak olanlar bizleriz.”

Tarih bu Nazi subayını doğrulamadı. Nazı toplama kamplarından sağ kurtulmuş Primo Levi ve Elie Wiesel gibi yazarların sayesinde tüm dünya gerçekleri ayrıntılarıyla birlikte öğrendi. Bu bakımdan Hem Almanya’daki Nazi toplama kamplarının, hem de Sovyetlerdeki Gulag toplama kamplarının açığa çıkmasında adı geçen bu yazarlar her türlü övgüyü hak ediyor. Bazen soruluyor, edebiyat ne işe yarar? İşte buna yarar, daha başka güzel anlamlı şeylere yarar. Üstü örtülmek istenen gerçeklerin açığa çıkmasına yarar.

Dünya edebiyatında saygın yerleri nedeniyle toplama kampı üzerine yazılmış önemli bulduğum 10 kitabı önermek istiyorum.

1.Gulag Takım Adaları – Aleksandr Soljenitsin

2.Kolima öyküleri – Varlam Şalamov

3.Herşey Geçip Gider – Vasili Grossman

4.Bunlar da mı İnsan – Primo Levi

5.Boğulanlar ve Kurtulanlar – Primo levi

6.Gece – Elıe Wıesel

7.Auschwıtz Kütüphanesi – Antonio G. Iturbe

8.Auschwıtz Dövmecisi – Heater Morris

9.Haydari Kampı – Themos Kornaros

10. İki Diktatörlük Altında – Stalin ve Hitler’in Mahkumu – Margarete Buber – Neumann

edebiyathaber.net (23 Eylül 2023)