Askerî tarih alanının yetkin isimlerinden biri olan Chris Peers’ın yazdığı “Cengiz Han ve Moğol Savaş Makinesi”, efsanevi başarıları ve korkunç yöntemleriyle tarih sahnesinin en tartışmalı isimleri arasında yer alan Cengiz Han’ı, “Cengiz Han yapan” sorular ışığında inceleyen bir kitap.
Moğolca yazılmış olan tarihçi Urgunge Onon tarafından pek çok dile çevrilen, Moğol tarihi, toplumu, kültürü, dili hakkında en eski eser olan “Moğolların Gizli Tarihi”nde, “Doğu, yalnızca üç adam tanır,” denir. Bu “üç adam”, Buda, Konfüçyüs ve Cengiz Han’dır! Tarih boyunca doğudan batıya, kuzeyden güneye barışı, sevgiyi, dostluğu tüm dünyaya yayan Buda ve Konfüçyüs’ün yanında, olağanüstü askerî zaferleri, devlet adamlığındaki başarılarıyla birlikte acımasız yöntemleriyle zafere ulaşan Cengiz Han’ın ne işi var diye sorulabilir. Bu soru, yerinde olmakla birlikte takvim yaprakları bugüne çekilerek ele alındığında günümüz Moğol dünyasında Cengiz Han kutsal bir değer taşımaktadır. Bunun yanında örneğin Çin Halk Cumhuriyeti de Cengiz’i kendilerinden biri olarak görür. Yüzümüzü uzak doğudan batıya çevirdiğimizde ise; Türkiye’de dahil olmak üzere, ayağı önce yeni sonra eski kıtaya değen her toplumda Cengiz Han’ın ayrı bir yeri vardır. 1995 yılında Washington Post, Cengiz Han’ı “son bin yılın en önemli adamı” seçmiştir misal. Bu yüzden, tarihin en tartışmalı figürlerinden biri olan Cengiz Han, dünyanın dört bir yanında hâlâ en çok tartışılan imparatorlardan biri olarak anılmaktadır. Antik ordular ve savaş tarihi konusunda uzman, askerî tarih, savaş oyunları ve soygeçmiş hakkında onlarca makale yazmış, Chris Peers’ın kaleme aldığı, Ketebe Yayınları Tarih dizisinden Harun Tuncer çevirisiyle yayımlanan “Cengiz Han ve Moğol Savaş Makinesi”, Cengiz Han’ı, üstün stratejileriyle gelmiş geçmiş en büyük toprak temelli imparatorluğun mimarı mı, tarihin seyir defterini baştan yazan bir dâhi mı, yoksa sırtını insanüstü güçlerle donanmış bir orduya vererek, şansının da yardımıyla zaferden zafere koşan sıradan bir adam mı soruları altında inceleyen bir kitap.
Bilindiği üzere Cengiz Han hakkında çok fazla kaynak yok. Bilinen popüler kaynakların da pek çoğu tartışmalı olduğu için Chris Peers, Cengiz Han’ın “imza attığı muazzam işleri nasıl başardığını izah etmek istediğini” belirtiyor. Cengiz hakkında cevapları bugün bile bulunamamış soruları cevaplamak için bu kitabı yazmaya başlayan Peers, Cengiz Han’ı anlamak için her şeyden önce onu, Moğol toplumu ve gelenekleriyle birlikte ele alınması gerektiğini belirtiyor. Bu fikirden yola devam eden yazar, bozkır toplumlarının ve askerî birliklerinin de bu minvalde değerlendirmeye alarak Cengiz Han önderliğindeki Moğolları, yerleşik olarak konumlandırılabilecek diğer ordularla karşılaştırıp ortaya çıkan farkla bir kıyas yapma olanağına erişiyor. Bu da okuru ordudan ayrı düşünülemeyecek bir toplumu daha iyi kavramak için yeni düşünce alanları yaratıyor.
“Cengiz Han ve Moğol Savaş Makinesi” bir biyografi ya da Cengiz Han’a methiyeler düzen bir kitap değil. Chris Peers’ın kendi uzmanlığının getirdiği veriler ışığında, Cengiz Han’ın özellikle askerî düzlem üzerinde irdeleyen ve onun yedi düvele diz çöktüren imparatorluğunun yapı taşlarını bir bir ortaya döken derli toplu tarihî bir çalışma.
edebiyathaber.net (18 Temmuz 2023)
