Araştırmacı ve fotoğraf tarihçisi Gülderen Bölük’ün imzasını taşıyan Cicim – Naciye Hanım ve Türk Hanımlar Fotoğrafhanesi’nin Hikâyesi, Osmanlı’nın son döneminde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşamış, Türkiye’nin ilk Müslüman kadın fotoğrafçılarından biri olan Naciye Hanım’ın portresini titiz arşiv çalışması, Everest Yayınları etiketiyle okurla buluştu.
Tanıtım metninden
Bir Osmanlı kadını, yıkılmakta olan bir imparatorluğun başkentinde bir fotoğrafhane açar. Bunu ancak kendisine biçilen kalıplara sığmayan, toplumsal tabulara aldırmayan, yapılması gereken karşısında sorumluluk alabilen savaşçı bir ruh başarabilirdi. Naciye Hanım da işte böyle bir karakterdi.
Editörlüğünü Beyza Ertem, kapak tasarımını Hamdi Akçay‘ın üstlendiği bu kapsamlı çalışma yalnızca fotoğraf sanatıyla değil, aynı zamanda bir dönemin toplumsal yapısıyla da ilgilenenler için eşsiz bir kaynak niteliğinde.
Cicim, bireysel bir yaşam öyküsünün ötesinde, Osmanlı ve erken Cumhuriyet döneminde kadınların toplumsal görünürlüğünü, sanattaki yerini ve mücadele alanlarını da mercek altına alıyor. Naciye Hanım’ın hayatı, dönemin eğitim politikaları, kadın dergileri, II. Meşrutiyet basını ve fotoğrafçılık sektörüyle ilişkilendirilerek çok katmanlı bir biçimde ele alınıyor. Bu yönüyle kitap, sadece tarihçilere ve sanat araştırmacılarına değil, toplumsal cinsiyet ve kültürel tarih alanlarında çalışan herkes için derinlikli bir okuma sunuyor.
Fotoğraf tarihçiliği alanındaki uzmanlığıyla tanınan Gülderen Bölük, 2009’da İstanbul’un 100 Fotoğrafçısı, 2014’te ise Fotoğrafın Serüveni adlı kitaplarını yayımladı. Açık Radyo’da hazırladığı Foto Müze programıyla geniş bir dinleyici kitlesine ulaştı. 2022 yılında Türkiye Fotoğraf Sanatı Federasyonu tarafından “Yılın Fotoğrafçısı” seçilen Bölük, Cicim ile görsel kültürün unutulmuş kadın figürlerinden birini sayfalarımıza taşıyor.
Hem akademik hem de edebi bir dille kaleme alınan bu eser; kadın tarihi, Osmanlı modernleşmesi, görsel kültür ve aile biyografisi kesişiminde yer alan çok yönlü bir anlatı sunuyor. Cicim, tarihsel belleği diri tutmak isteyenler için sadece bir kitap değil, aynı zamanda vicdani bir sorumluluğun da ifadesi.
Naciye Hanım, ticaret hayatında Müslüman erkeklerin dahi nadir görüldüğü bir zamanda profesyonel hayata adım atan cesur bir kadındır. Osmanlı’nın dağılma döneminde, 1918 yılında “Türk Hanımlar Fotoğrafhanesi” adıyla açtığı stüdyosundan geriye kalan fotoğraflar onun özellikle kadınların mahrem dünyasını kaydettiği gizli bir ortaklığın izlerini taşır. Hipnotize olmuş bakışlarıyla Naciye Hanım’a bakan bu portreler bir dönemin sosyoloji ve kültür tarihinin belgeleri olarak önemini korumaktadır. Fotoğraflarda dönemin diğer stüdyolarındaki yaygın eğilimlerin yansıması vardır. Resimli fonlar, fonları destekleyen aksesuarlar, renklendirme çalışmaları benzerdir.
Yazar hakkında
Gülderen Bölük, 1985 yılında Fenerbahçe Lisesi’nden mezun oldu. 1987 yılından 1995 yılına kadar İstanbul Bulvar Tiyatrosu’nda birçok eserde ve çocuk oyununda rol aldı. 1998 yılında Yılmaz Guruda yönetmenliğinde Bahçelievler Belediye Tiyatrosu’nda bir sezon sahne aldı. 2002 yılında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fotoğraf Anasanat Dalı’ndan mezun oldu. Akabinde İğne Deliği Sanat Atölyesi’ni kurdu ve atölyede verdiği fotoğraf derslerinin yanı sıra birçok etkinlik düzenledi. Bu etkinlikler kapsamında pek çok sanatçıya ev sahipliği yaptı. Uzun süredir Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarına ait fotoğraf koleksiyonu oluşturan Bölük’ün konuyla ilgili makaleleri çeşitli dergilerde yayımlandı. 2006 yılında Devlet Fotoğraf Yarışması’nda Başarı Ödülü aldı. Birçok eseri sergilenmeye değer bulundu. 2009 yılında Kültür A.Ş. tarafından İstanbul’un 100 Fotoğrafçısı adlı kitabı yayımlandı ve fotoğraf tarihi alanında birçok konferans verdi. 2010 yılında Marmara Üniversitesi Fotoğraf Bölümü’nde yüksek lisansını tamamladı ve 2010 yılından itibaren dört yıl boyunca, Fotoğraf Dergisi’nde yer alan “Foto Bellek” adlı köşesinde, fotoğrafa ait Osmanlı döneminden kalan belgelerin çevirisini yaptı. 2014 yılında Kapı Yayınları tarafından Fotoğrafın Serüveni adlı ikinci kitabı yayımlandı. 2022 yılında TFSF/Türkiye Fotoğraf Sanatı Federasyonu tarafından “2021-Yılın Fotoğrafçısı” seçildi. Açık Radyo’da 2019-2023 yılları arasında hazırlayıp sunduğu “Foto Müze” adlı programında Türk ve dünya fotoğrafına dair ilginç konuları ve renkli portreleri gündeme aldı.
