
Türkî halklar üzerine yaptığı çalışmalarıyla tanınan Joo-Yup Lee’nin yazdığı “Dünya Tarihinde Türk Halkları”, sadece Türklerin tarihine değil, Türklerin ve Türkî halkların dünya tarihinde bıraktığı izleri takip eden bir kitap.
Toronto Üniversitesi’nde Orta Avrasya Çalışmaları alanında doktora derecesi bulunan ve aynı üniversitede geçici öğretim görevlisi olarak çalışan Joo-Yup Lee, Türkî okurlara pek de yabancı olmayan bir akademisyen ve yazar. Lee’nin 2016 yılında yayımlanan “Qazaqliq, or Ambitious Brigandage, and the Formation of the Qazaq” adlı kitabı 2017 yılında “CESS Book Award” ödülüne layık görülmüştü. Oxford Research Encyclopedia of Asia ve Encyclopedia of Islam, THREE için Türk halkları hakkında maddeler yazan Joo-Yup Lee bu kez de Türklerin dünya tarih sahnesindeki yerine göz attığı “Dünya Tarihinde Türk Halkları” adlı kitabıyla okurların karşısında. Ketebe Yayınları’ndan Kadir Purde çevirisiyle yayımlanan kitap, Türklerin tarihine ve kültürüne değinirken, aynı zamanda Türklerin varlığıyla şekillenen dünya tarihine de ışık tutuyor.
Dört bölüme ayrılan kitabın birinci bölümünde en eski Türkî halk olan Tiele’lerden yola çıkan Joo-Yup Lee, buradan ilk Türkî imparatorluğun kurucuları olan Türkler üzerine odaklanıyor. Bilinen en eski Türk uygarlıklarından Uygurlarla birlikte, Türklerin tarih sahnesine çıkışına değinen Lee, ikinci bölümde Kırgızlar, Hazarlar, Bulgarlar, Karahanlı Türkleri, Selçuklu ve Karahıtay Tâbiiyetleri, Kıpçaklar’a kadar Güney Sibirya’dan Orta Asya ve Kıpçak Bozkırı’na kadar Türklerin izini sürüyor. Batı Asya’nın ve Orta Doğu’nun Oğuz Türk Halkları içinde Oğuzlar, Selçuklular, Osmanlılar, İran’ın Türkmen Grupları ve Kaçarlar üzerinde duran yazar son olarak yönünü tekrar Kıpçak bozkırlarına çevirip burada yaşayan Orta Asya’nın Türk Moğollarını incelemeye tabi tutuyor.
“Dünya Tarihinde Türk Halkları”, tarihte var olmuş Türk halklarına üstün körü göz atan bir kitap değil. Türkî halkların kültürel mirasına, dünya tarihinde oynadığı role ve bu rolle birlikte değişen dünyayı Joo-Yup Lee’nin öznel yorumlarıyla ele alıyor. Türklerin tarihiyle ilgili, “Kısacası, tarihte bu kadar geniş toprakları fetheden, bu kadar çok imparatorluk ve devlet kuran ve aynı zamanda dünya medeniyetlerine katkıda bulunan başka bir etnolinguistik unsur bulmak çok zordur. Türk halklarının tarihi, Avrupa’nın dünyanın egemen gücü olarak ortaya çıkışına kadar bin yıldan fazla bir süre boyunca dünya tarihinde önemli bir faktör olmuştur. Türk dünyasında yaşananlar genellikle Çin, Orta Asya, Orta Doğu, Güney Asya ve Avrupa tarihini etkilemiştir,” diyen Joo-Yup Lee, Türk halklarının dünya tarihindeki yerini de özetlemiş oluyor…
edebiyathaber.net (5 Şubat 2025)