Amerikalı bilim insanı Jaron Lanier’ın yazdığı “Sosyal Medya Hesaplarınızı Hemen Şimdi Kapatmak İçin 10 Argüman” kitabı, çağımızın bir numaralı sorununu ortadan kaldırmakla ilgili akla mantığa hayli uygun önerilerin toplandığı, yapıldığı takdirde ne gibi sonuçlar elde edilebileceğini gösterirken sosyal medyanın bizden neler götürdüğünü de ayan beyan ortaya seriyor.
“Kediler görünüşte imkansız olanı başardılar: Kişiliklerinden vazgeçmeden, kendilerini modern, ileri teknolojili dünyaya entegre ettiler. İşleri hâlâ bitmiş değil. Algoritmalarla yaratılan ve gizli, sürüngen bir oligarkın para ödediği birtakım içten pazarlıklı caps’lerle kedinizi ele geçirdi diye endişelenmenize gerek yok. Kimse kedinizi ele geçirmiş filan değil; ne siz, ne de başkası. Ah keşke bu kesinliğe sadece kedilerimiz için değil, kendimiz için de varabilseydik! İnternet insanlarının geleceğine dair umudumuz ve hayallerimiz internet kedilerine bağlı. Bu arada, her ne kadar köpekleri seviyor olsak da, en azından insanlarla güç ilişkileri bağlamında köpek olmak istemiyor, Facebook ve benzerlerinin bizi köpeğe dönüştürmelerinden korkuyoruz. İnternette saçma sapan bir şey yapma dürtüsünü hissettiğimiz anlara, “köpek eğitim düdüğü”ne verilen tepki diyebiliriz. Köpek eğitim düdüklerini sadece köpekler duyabilir. Böyle anlarda, sinsi bir gücün kontrolü altına girmekten endişe ederiz. Bu kitap, nasıl kedi olunabileceği hakkında. Sürekli gözetim altında olduğunuz ve davranışlarınızı manipüle etmek başka ekmek kapısı olmayan, gelmiş geçmiş en zengin şirketlerin yönettiği algoritmalar tarafından sürekli kışkırtıldığınız bir dünyada özerkliğinizi nasıl koruyabilirsiniz? Bunca dış etki karşısında nasıl kedi olabilirsiniz?” Tırnak içindeki bu ifadelerde konu ne ara kedi, köpekten Facebook’a geldi sorusu gayet normal karşılanabilir. Sonuna doğru ufak bir ipucu verse de yine de ucu açık bir fikir. Ancak Amerikalı bilim insanı Jaron Lanier’ın çok basit ve mantıklı bir açıklaması var bu yazdıkları için. Köpeklerin bizimle, yani insanlarla birlikte yaşamadığını, aksine bizim onları, bizimle yaşamaya zorladığımızı, dolayısıyla da evcilleştirdiğimizi savunuyor Lanier. Onları itaatkar olmaları için beslediğimizi de ekliyor. Kedilerin ise öngörülebilir olmadığından dolayı kendi kendilerine evcilleştiğini söylüyor ve konuyu internetin, özellikle de sosyal medyanın “fenomenlerinin” kediler olduğuna getiriyor.
Joran Lanier’ı son yıllarda Netflix’te son yıllarda hayli popüler olan Sosyal İkilem belgeseliyle tanıyoruz. Ancak kendisi sanal gerçeklik, hümanizm ve sürdürülebilir ekoloji üzerine yaptığı çalışmalarla nam yapmış bir isim. 1980’li yıllardaki ilk sanal girişim olan VPL Research’te ilk ticari sanal gerçekliklerini, avatlarları, sanal dünya deneyimlerini üretmiş. “Who Owns the Future?” ve “You Are Not a Gadget” isimli kitapları uluslararası çok satanlar listesine girmiş ve “Dawn of the New Everything,” The Wall Street Journal, The Economist ve Vox tarafından 2017 yılının en iyi kitapları arasında gösterilmiş. Lanier, şimdi de Garaj Yayınları etiketiyle, Çağrı Peker çevirisiyle yayınlanan “Sosyal Medya Hesaplarınızı Hemen Şimdi Kapatmanız İçin 10 Argüman” kitabı ile Türkiyeli okurların karşısında. Lanier, kitabında aslında yaşadığımız çağda pek de mümkün olmayan ama konu hakkında yazdıklarını okuyunca da hak vermeden geçemeyeceğimiz fikirler sunuyor.
Yazarın kitapta değindiği “10 Argüman”ı burada tek tek açıklamama imkan olmadığı için genel bir toparlamayla Lanier’ın derdini özetleyelim: Yazarın anlattıkları sosyal medyanın bir “dış etken” oluşunu vurguluyor bu sayede “özgür irademizin” tamamen kaybolduğuna, hayatımızın başkalarına göre yönlendiğine işaret ediyor. Buna ek olarak her ne kadar dışında kalmak istesek, bir paylaşımın, bir gönderinin altına yorum yazmasak da içten içe, kendi kendimize yaptığımız “iç yorumlarla” bizi bir “pisliğe” dönüştürdüğünün altını çiziyor. Söylediklerimizin anlamsızlaştığı ya da yanlış anlaşılması sebebiyle de düşüncelerimizi açığa vurmamızın bir anlamı kalmadığını belirten yazar bununla birlikte empati yoksunluğunun ortaya çıktığını ifade ediyor. Sosyal medyanın gerçeklik algısının yitirmemize neden olduğunu, bunun da “hakikatin altını oyduğunu” söylüyor. Ve sıralamada sonda değil ama ben ilk sıraya koyuyorum: “Sosyal medyayı bırakmak günümüz çılgınlığına direnmenin tam on ikiden vuran yoludur,” diyerek noktayı koyuyor. Tabii böyle bir şey mümkünse…
edebiyathaber.net (11 Şubat 2023)
