Türk halkbiliminin kurumsallaşmasında belirleyici rol oynayan isimlerin başında, tartışmasız, Pertev Naili Boratav gelmektedir. Boratav ile masal babası Oğuz Tansel arasında yaklaşık kırk yıla yayılan mektuplaşmayı, süreci kapsamlı bir şekilde değerlendiren inceleme bölümünü de kaleme alarak Prof. Dr. Mehmet Çevik yayın hazırlamış.

SEVGİLİ PERTEV AĞABEY, SEVGİLİ OĞUZ KARDEŞ  adlı  kitap, iki önemli ismin kişisel yazışmalarını içermekle beraber,  Türkiye’de halkbilimi çalışmalarının gelişim sürecine dair özgün ve birincil nitelikte veriler de ortaya koymaktadır.

1930’larda Boratav’ın Konya lisesinde öğretmenliği sürecinde öğretmen-öğrenci ilişkisiyle başlayan, zamanla “ağabey-kardeş” hitaplarıyla ifadesini bulan bu bağ, mektuplarda hem insani hem de entelektüel boyutlarıyla izlenebilmektedir.

Mektuplar, Boratav’ın akademik yönlendiriciliği ile Tansel’in sahaya yaslanan üretkenliğini buluşturan bir düşünce zemini oluşturur. Bu bağlamda yazışmalar, kişisel duygu ve deneyimlerle birlikte bilimsel yöntem, derleme anlayışı, yayın süreçleri ve halk biliminin kuramsal sorunlarının da tartışıldığı metinlere evrilir. Boratav’ın Fransa’da sürdürdüğü akademik çalışmalar sırasında Türkiye’deki sözlü kültür ortamına duyduğu ihtiyaç, Tansel’i güvenilir bir saha araştırmacısı ve düşünsel muhatap konumuna taşır. Tansel’in masal, efsane, tören ve anlatı türlerine ilişkin derlemeleri; bağlam, kaynak kişi ve icra koşullarıyla birlikte mektuplara yansır ve Boratav’ın bilimsel yaklaşımıyla değerlendirilir.

Bu yönüyle kitap, halk biliminin masa başı kuramcılıkla değil, sahayla kurulan sürekli ve etik bir ilişki üzerinden geliştiğini göstermesi bakımından özel bir değere sahiptir. Mektuplarda görülen karşılıklı eleştiri ve öneriler, akademik hiyerarşiden uzak, yapıcı ve öğretici bir iletişim biçimini yansıtır. Bu durum, Boratav-Tansel ilişkisinin yalnızca bireysel değil, aynı zamanda örnek teşkil eden bir entelektüel ilişki olduğunu da ortaya koyar.

Bilimsel Bellek, Gündelik Hayat ve Yazı Kültürü

Kitapta yer alan mektupların dikkat çekici bir diğer yönü, bilimsel üretimin gündelik hayatla iç içe geçmiş doğasını görünür kılmasıdır. Aile bireylerine dair haberler, sağlık sorunları, ekonomik güçlükler ve yaşlanmaya ilişkin kaygılar; halkbilimi tartışmaları ve yayın planlarıyla aynı metin içinde yer alır. Bu durum, akademik bilginin soyut ve kişisel olandan yalıtılmış bir alan değil; yaşamın bütünlüğü içinde şekillenen bir süreç olduğunu açıkça gösterir.

Mektupların büyük ölçüde eski harflerle yazılmış olması da kitabın kültürel ve filolojik önemini artırmaktadır. Arap abecesiyle kaleme alınmış bu mektuplar, harf inkılabından sonra da eski harfleri kullanmayı sürdüren kuşağın yazı pratiklerine dair önemli ipuçları sunar. Yer yer Latin harfleriyle yazılmış özel adlar, sayılar ve yabancı sözcükler ise geçiş dönemi yazı kültürünün somut izleri olarak değerlendirilebilir. Bu yönüyle kitap, yalnızca içerik bakımından değil, biçimsel özellikleriyle de kültürel tarih açısından dikkate değer bir belge niteliği taşır.  Bu bilgiler ışığında Boratav-Oğuz Tansel mektuplaşmaları, Türk halk biliminin kurumsallaşma sürecini, edebiyatla kurduğu yaratıcı ilişkiyi ve bu sürecin ardındaki insani bağları görünür kılan son derece kıymetli bir çalışmadır.

Kitap, akademik araştırmacılar için birincil kaynak niteliği taşırken; aynı zamanda entelektüel dostluk, bilim anlayışı ve kültürel sorumluluk üzerine düşünmek isteyen meraklılar için de zengin bir okuma alanı sunmaktadır. Bu bakımdan söz konusu çalışma, yalnızca bir mektuplar derlemesi değil; bir dönemin düşünce iklimini belgeleyen kalıcı bir kültürel bellek metni olarak da değerlendirilmelidir.