Bazı kitaplar sessizce kaybolur zamanın içinden. Gürültüyle değil, zarif bir yok oluşla… Ama bir gün, kimsenin beklemediği bir anda yeniden belirirler; tıpkı sabahın ilk ışığı gibi, usulca. Danimarkalı şair Niels Hav’ın Temel Madde(Grundstof) adlı şiir kitabı, yıllar sonra yeniden yayımlanarak bu sessiz dönüşlerden birine imza attı.
Bu kitabı özel kılan şey, onun gür sesli bir manifesto değil, alçakgönüllü bir varlık düşüncesi oluşu. Hav’ın şiirlerinde ne büyük iddialar vardır ne de süslü bir anlatım. O, sözcükleri arındırarak, dünyayı çıplak haliyle anlamaya çalışır. Bir taşın suskunluğunu, bir gölün sabrını, bir insanın içsel kırılganlığını aynı dinginlikle dile getirir.
Temel Madde kitabındaki her şiir, bir durma halinin, bir bakma biçiminin ifadesidir. Hav, modern dünyanın hızına karşı, sözcükleri yavaşlatır. Şiirlerinde acele yoktur; çünkü o bilir ki anlam, ancak sessizlikte büyür. Şair, okurunu da bu sessizliğe davet eder: “Bak, madde konuşuyor. Duyabiliyor musun?”
Edebiyat eleştirmenlerinin övgüyle söz ettiği bu yeni baskı, yalnızca bir kitabın yeniden doğuşu değil; aynı zamanda şiirin özüne, dilin kalbine dönüş. Hav’ın dizelerinde, insanın varoluşuna dair kadim bir sadelik saklıdır. Bu sadelik, bir tür bilgelik gibi akar sayfalardan.
Okur olarak biz de, onun şiirleriyle birlikte durmayı öğreniyoruz. Gündelik hayatın koşuşturmasında unuttuğumuz o basit ama derin şeyi — var olmanın sessizliğini — yeniden hatırlıyoruz.
Belki de Niels Hav’ın en büyük başarısı, sorulara cevap vermek yerine onları şiirle güzelleştirmesidir. Çünkü bazen, bir şiir yalnızca okunmaz; yaşanır, içimizde yankılanır. Temel Madde, tam da bu yankının adıdır.
Temel Madde şiir koleksiyonu uzun süredir tükenmiş durumdaydı. İlk baskı da eleştirmenler tarafından olumlu karşılanmıştı ve şimdi yeni okuyucuların da keyif alması için ikinci baskı yayınlandı. Bu baskı, orijinal kitabın değiştirilmemiş bir yeniden basımıdır.
Yıllar içinde Niels Hav’ın şiirleri Toronto, Tahran, Selanik ve İstanbul’da çevrilerek yayınlandı. Kitaplar Brezilya, Hollanda, Irak, Lübnan ve Polonya gibi ülkelerde yayınlandı.Danimarka Kraliçesi Çin’deyken, Danimarka Büyükelçisi Friis Arne Petersen, Temel Madde kitabındandaki SÖZ YİTİMİ şiirini Çin radyosunda okudu.
Türkiye’de şiirlerin çoğu KOPENHAG KADINLARI – Yasakmeyve kitabında toplanmıştır ve şiirlerin çoğu Kemal Özer, Hüseyin Duygu ve Murat Alper tarafından çevrilmiştir. Ataol Behramoğlu bu şiirler hakkında şöyle yazmıştır: “Niels Hav, zekası, duyarlılığı, ince ironisi, kişisel özgünlüğü ve sosyal vicdanıyla gördüğü her şeyi şiire dönüştürmeyi başarır, şiirsel bir tema hisseder ve bu temanın ötesinde, içindeki canlılığı ve yaşam dokusunu algılar.”
Niels Hav’ın bu yılın Temmuz ayında Aniden Gelen Mutluluk adlı şiir kitabı Hüseyin Duygu’nun Türkçesiyle İstanbul’da yayınlamıştı. Yine bu yılın Eylül ayında yeni kısa öykü koleksiyonu Yaşam ve Aşk Kopenhag’da yayınlandı.
Niels Hav’ın Temel Madde adlı şiir kitabından iki şiir:
YÜREKLENDİRME
Ne denli iç ısıtıcı değil mi sizce de,
yok olacaklarını düşünmek
birkaç onyıla kadar
şaşkın bir dönemin ardından
emekliye ayrılan devlet başkanlarının,
düşünün ki yok olacaklar
aşınıma uğramış savlarıyla
şımarık çalışanları tv ve radyoların,
beceriksiz gazeteciler ve kapitalizme yaranmaya çalışan
bütün o yalakalar, hem de sonsuza değin!
Biz yok olacağız.
Onlar yok olacaklar.
Ben yok olacağım.
Sen yok olacaksın.
Her şey yok olacak.
Yaşasın!
© Niels Hav – Türkçesi: Hüseyin Duygu

HAVAYI BOZMAYALIM
Niye itip kakıyorsunuz birbirinizi
otobüste, korkunç değil mi zaten
kış dediğin.
Nedir iyilikle kötülük
hakkında bildiğimiz ne? Bozmayalım
lütfen havayı.
Büyük bir savaşım veriyor yaşamak için
çoğu insan,
görev biliyorlarsa her sabah
uyanıp kalkmayı, saygı gösterilsin onlara.
© Niels Hav
Türkçesi: Kemal Özer – Hüseyin Duygu