Reha Avkıran’ın ilk polisiye öykü kitabı İnsanlık Hali yılın ilk günlerinde Herdem Polisiye etiketiyle okurla buluştu. İnsanlık Hali’nde “Kim Yaptı” tarzında on beş öykü var. Klasik polisiye kalıbı doğrultusunda kurgulanan öyküler cinayetle açılıyor, ekip cinayeti soruşturuyor ve çözüme ulaşılıyor.

Öykülerin anlatıcısı, cinayetleri soruşturan ekipte yer alan amir yardımcısı. Öykü kişilerinin iç dünyalarına girilmiyor, olaylar ön planda. Betimlemeler ve diyaloglar işlevsel, öykülerin akışını olumlu anlamda destekleyen ayrıntılar seçilmiş. Ön plana çıkan olaylar ve konular genellikle bireysel suçlar; uyuşturucu, aşk, para meseleleri, tecavüz, aldatma, kıskançlık,  öç ve şantaj… Üçüncü sayfa haberi diyerek genellikle geçiştirilen, bazen ürpertiyle karşılanan ama kısa sürede unutulan cinayetlerin arka planına kurmaca aracılığıyla daha yakından bakıyoruz. Ankara’da geçen olaylar, polis prosedürleri türünde olmasını da göz önünde bulundurursak “Behzat Ç.” çağrışımı yapıyor. Öyküler olay odaklı, hızla okunuyor.  Öykülerin merkezinde Cinayet Büro’da çalışan bir komiser ve yardımcısı var. İdealist polis tipine karşılık geliyorlar. Cinayet masa ekibi hakkında aile, özel hayat bilgisi yok. Ekibi mesai saatleri içerisindeki yapıp ettikleri üzerinden tanıyoruz.  Kitaptaki öykülerlerde suç vurgulanıyor, suça dair tespitler yapılıyor. Okuru yönlendirme yok, ayna var. Merak unsuru son ana kadar canlı kalıyor.  Çözüme giderken yeni bilgiler de öğreniliyor, kimerizm gibi mesela.  

İnsanlık Hali’ndeki öyküler polisiye edebiyatın alt kolu olan polis prosedürü türünde değerlendirilebilir. Polis prosedüründe suç, dedektif yerine polis tarafından araştırılıp aydınlatılır. Yapısı gereği, polisin uyguladığı yöntemlere, delil toplama ve değerlendirme çalışmalarına aşina olmayı gerektiren özel bir alandır. Polis prosedürlerinde, eserin geçtiği ülkenin polis kurumu, kanunları ve kanunların boş bıraktığı noktaların nasıl doldurulduğu önem kazanır. Bunlar bilinmeden eserin ilerlemesi mümkün olamaz. Geleneksel yöntemlerin yanında yeni geliştirilen teknolojik inceleme yöntemleri hakkında da bilgi sahibi olmak gerekir. Gerçek hayatta olabilecek bir suçu araştırdığı ve dış dünyada suçla mücadelenin kahramanı olduğu polis kahraman olarak da gerçekçidir. Ağırlık noktası tek bir vakanın üzerine kuruludur. Asıl macera sürerken kimi küçük vakalar da kurguya dahil edilerek polislerin çalışma ortamı ve suçların çeşitliliği ortaya konur. Dolayısıyla polis prosedürleri belki de üretimi en zor polisiye türüdür. (1980 Sonrası Türkiye’de Popüler Roman, Veli Uğur, Koç Üniversitesi Yayınları) 

Polisiye öykü yazmanın kendine özgü bazı zorlukları vardır. Kısa, akıcı, merak uyandıran öyküler kurgulamak zordur. Avkıran; zekice kurgulanmış olay akışı, yalın dil, işlevsel betimleme ve diyaloglar, gerçekçi bir bakış açısıyla polis prosedürleri türünde merakla okunan özgün bir öykü kitabı üretmeyi başarmış, yazmaya devam etmesi dileğiyle.

Kaynak: İnsanlık Hali, Reha Avkıran, Herdem Polisiye, Ankara 2020, 243 s.

Serkan Parlak – edebiyathaber.net (5 Mart 2021)