Benzersiz bir zamanda yaşıyoruz. Bir yandan iklim değişimi, küresel pandemi, nükleer savaş tehdidi gibi göz korkutucu zorluklarla karşı karşıya iken, diğer yandan dünyamız ve bizi saran evren hakkında tür olarak sahip olduğumuz bilgi sadece bir asır önce yaşamış bir insanın hayal edebileceğinin bile ötesine geçti.
Bugün artık günlük deneyimlerimizin çok minik bir köşesini oluşturan doğamız hakkında eşsiz bilgilere sahibiz. Hayatlarımız santimetre, metre, kilometre, belki de binlerce kilometre içinde geçip gidiyor. Fakat biz doğa hakkında çok daha küçük ölçeği, bir atomun çekirdeğinden çok daha küçük şeyleri biliyoruz. Aynı zamanda evren hakkında hayal etmenin bile zor olduğu yüksek mesafelere ilişkin de bilgi sahibiyiz. Fakat evren tam olarak ne kadar büyük ve kaç yaşında? Kaynağı ne? Sonu ne olacak? Bu sorulara nasıl cevap bulabiliriz?
“Gerçekliğin Sınırına Yolculuk” üst başlığıyla Say Yayınları’ndan çıkan Evrene Bir de Böyle Bakın adlı eser, -arka kapağında da ifade edildiği gibi- gerçekliğin doğasını en küçükte, en büyükte ve günlük yaşamlarımızdaki ölçekte ortaya çıkaran şaşırtıcı, devam eden bilimsel araştırmalara bir övgü niteliğinde. Kaliforniya Üniversitesi’ndeki Parçacık Fiziği Enstitüsü’nde Ayrıcalıklı Fizik Profesörü olarak kariyerini sürdüren Michael Dine’ın tartıştığı gizemler, evrenin sınırına yapılan fantastik bir yolculuktaki işaret noktaları gibi.
Atomlar ve atomlardan daha küçük olan parçacıkları biliyoruz. En güçlü mikroskoplarla bile gözlemlenemeyecek kadar küçük olan atom çekirdekleri hakkında nasıl bilgi sahibi olabiliyoruz? Bu kadar küçük şeyler evren kadar büyük bir şeyin hareketini, nasıl oluyor da sandviç yapımı ne, kredi kartı kullanımını veya araba sürmeyi etkilediği gibi kontrol edebiliyor? Evrenimiz, en yüksek ölçekten en küçük ölçeğe, son derece gizemli görünebilir. Kozmosun yapısı ve bunu meydana getiren maddeler hakkında daha fazlasını söyleyebilir miyiz? Son derece büyük ölçekteki gerçeklik hakkındaki sorularımızı cevaplayacak deneyler kurabilir miyiz?
Geçtiğimiz elli yılda birçok bilimsel gelişme yaşandı. Artık doğayı onlarca kat küçük ve büyük ölçekte anlayabiliyoruz ve iki yönde de onlarca kat daha anlama yolunda ipuçlarına sahibiz. Bu gelişmelerin çoğuna şahit olmuş bir yazar Michelle Dine. Hatta gelişmelerin bir kısmına da katkı sağlamış bir fizikçi. Doğanın hikayesini devasa ölçeklerde anlatmak ise bu kitabın ana konusunu oluşturuyor. Kitap temel olarak fizik, astrofizik ve kozmoloji olarak ilerliyor. Bazı bölümlerde geçtiğimiz yüzyılda biyoloji, tıp, bilgisayar ve bilişim bilimlerinde ve diğer alanlarda meydana gelen çarpıcı buluşlardan da bahsediliyor.
Dine, okurunu, kitaptaki yolculuk boyunca hem tarihi hem de bugün aktif birçok teorik ve deneysel fizikçi ile bir araya getiriyor. Okur farklı ülkelerden pek çok bilim insanıyla karşılaşıyor; fakat alanın “birkaç ülkenin erkekleri” tarafından domine edildiği gerçeğini inkâr etmek güç. Yazar Michelle Dine da buna dikkat çekiyor. Bilimin aktörlerinden bazıları maalesef ırkçı, etnik ayrımcı ve cinsiyetçi saldırılarla da savaşıyor. Yine de karşılaşacağımız sorunların kimi zaman bizi farklı alanlara ayıracağına dair güçlü kanıtlar olduğuna inansak da paylaşmanın bizi bir arada tutabileceğini umuyoruz. Evrene Bir de Böyle Bakın, Fatih Şekerci’nin özenli Türkçesiyle şimdi raflarda. İyi okumalar…
edebiyathaber.net (16 Mart 2023)
