“Bin Turna Kuşu Dileği” üzerine | Neslihan Hazırlar

Gökyüzü kâğıt

Turnalar kalem olmuş

Gönül sayfama

Bin Turna Kuşu Dileği şiir ve haiku kitabıyla yazın hayatına merhaba diyen Şair Melahat Atlamaz’ın kitabı, 2022 Haziran ayında Yazı Dükkanı Yayınları tarafından basılarak raflarda yerini aldı. Ankara’da yaşayan bir Sinoplu olan Melahat Atlamaz, üretken bir şair ve öykü yazarı. Şimdilerde bir gezi kitabı hazırlığı yapıyor.

Soğuk geceler

Cama vurur serçeler

Bir umut diye

Baharı müjdeleyen çiçeklerin açtığı, akarsuların sonsuz aktığı, yeşilin eteklerinde böceklerin, kuşların öttüğü, doğanın renklerini yansıttığı şiirlerinde, okuruna turna kuşuyla çiçekler taşıyor.

Lekesiz zihin

Baharla çiçeklensin

Bağışla gitsin

Türkçeye “eğlenceli mısra” şeklinde çevrilen haiku, dünyanın en kısa şiir biçimi olarak kabul edilen Japon şiir sanatıdır. Haiku, Japon şiirindeki geleneksel biçimler arasında en kısa olanıdır. Toplam on yedi heceden ve beş yedi beş hecelik üç kısımdan oluşur. Ancak haiku’yu yalnızca bu hece yapısıyla tanımlamak yeterli değildir çünkü haiku da diğer yazın türleri gibi bir sürecin ürünüdür. Çağlar boyunca oluşmuş bir takım kurallarla sınırlanmıştır. Haikulara kelime eklemek ya da çıkarmak, herhangi bir kelimesin yerini değiştirmek mümkün değildir. Bir şiir ya da algılama biçimi olarak değil; görme biçimi olarak kabul edilir. Haiku’nun ortaya çıkmasından çok önceleri Japon yazınında geleneksel bir şiir biçimi vardı. Bu biçim “vaka” adı verilen otuz bir heceden oluşmaktaydı. Örneğin:

Bahar günü, kuş gibi

menekşe dermeye geldim.

Ama kalkamadım ki,

uyudum kaldım kırlarda

bütün gece boyunca.

Matsuo Basho

Uzunca olan çok eskilere dayanan bu yapı, ince duyguların dışa vurulması ve doğa betimlemeleri için uygundur. Saray soyluları arasında çok tutulmuştur. Edo döneminde (1603-1866) şairlerin sarayda önemli bir yere sahip olduğu, saray tarafından korunduğu biliniyor.

Vakit kahırla

gece yarısını geçti,

beklemem artık.

Kalkamadım ah tatlım,

düşte göreyim seni.

Matsuo Basho

Haiku, gündelik yaşantın içerisinde bir an’a odaklanıp ona yoğunlaşmayı amaçlarken, içinde bulunduğumuz doğayı bize fark ettirir. Matematiksel çalışma ve planlama yeteneği aşılar. Disiplinli çalışmayı ve üretkenliği hedefler. Japon Edebiyatı’nda şiir de, sözcük ve kavram açısından zengindir. Yeni tekniklere adaptasyonları hızlıdır. Modern insanın varoluşsal sorunlarını yansıtması bakımından dikkat çekicidir. Kısalığın ve yalınlığın ne büyük etkileme gücü olduğunu gösterir.

Artık ayrıyız dostlar,

bulutlarda birbirini yitiren yaban kazları gibi.

Matsuo Başo

Haiku, ilginç kurgusu ve az kelime kullanımı ile verdiği zihinsel ve duygusal mesajıyla bir çok şiir akımını etkilemiştir. En önemli haiku şairleri arasında Matsuo Başo (1644-1694), Yosa Buson (1716-1783), Kobayashi. Issa (1763-1827), Masaoka Shiki (1867-1827) gösterilebilir. Haiku’ nun geçmişinin daha eskilere dayandığı bilinse de, ilk büyük Haiku şairi Matsuo Basho kabul edilmektedir.

Edebiyatımızda Oktay Rıfat, Melih Cevdet Anday, Orhan Veli Kanık, İlhan Berk, Cemal Süreya, Oruç Auroba, Behçet Necatigil, Kadir Aydemir gibi pek çok şairin de bu tekniği kullandığı görülür.

Gemliğe doğru

Denizi göreceksin

Sakın şaşırma

Orhan Veli

Güm güm çalındı kapım

Açtım baktım ki

Yalnızlığımmış

Cemal Süreya

Ağaçlar

Kulak kabartmışlar

Dolunayı dinliyorlar.

Oruç Auroba

Yazar İbrahim Berksoy’un “Şiir Okuma Anları” kitabında “ Şiir de tıpkı sacayakları gibi hayata üç noktadan temas eder. Bana göre, bu tür şiirlerin sacayakları şiirsel estetik, matematiksel kurgu ve felsefi derinliktir” diyor.

Haiku an’ı bir fotoğraf karesi gibi resmetmekten oluşur. İçimizdeki duyguları dile getirmemize olanak sağlar, az sözle bize dünyaları anlatır. Siz de bu şiir sanatını pratik ederek motivasyonunuzu arttırabilecek kuşa şiirler yazabilirsiniz. Şunu unutmayın ; Kötü haiku yoktur, az kelime vardır.

Şairimiz Melahat Atlamaz’ın haiku ile tanışıklığı, şiire olan ilgisi ve şiirle ilgili araştırmalarından geliyor. Haiku’nun yanı sıra umuda uzanan şiirleri de bulunuyor şairimizin…Kitaba adını veren “Turna Kuşu” şiiri ile Sadako’ya selam gönderiyor.

Turna Kuşu

Katladım! Katladım! Katladım!

Senin için benim için bizim için katladım

Çocuklar için, özgürlük için, gelecek için

Barış içinde bir dünya için

Renk renk kağıtlardan

BİN tane turna kuşu katladım.

Katladıkça umutlandım.

Her birinin kanatlarına

Sağlık, mutluluk, barış, özgürlük yazıp

BİN turna kuşu dileği ile uçurdum gökyüzüne.

Esen rüzgârlar götürsün