2025 Nobel Edebiyat Ödülü, 9 Ekim 2025 günü, saat 13:00’de açıklanacak. Nobel Edebiyat Ödülü seçim komitesinde üyeler: Anders Olsson (Başkan) edebiyat eleştirmeni, edebiyat tarihi uzmanı, Ellen Mattson romancı, deneme yazarı, Steve Sem-Sandberg yazar, gazeteci, çevirmen, Anne Swärd romancı, Anna-Karin Palm romancı, kültür yazarı ve Mats Malm Akademi’nin Daimi Sekreteri eş-üye olarak görev alıyor. (NobelPrize.org) Nobel Edebiyat Komitesi üyelerinin kim olduğu, aslında ödülün hangi yöne evrilebileceğini anlamada önemli ipuçları veriyor. Bu üyeler hem bireysel edebi ilgileri hem de İsveç Akademisi’nin genel dengeleriyle birlikte karar veriyorlar. Anders Olsson (Başkan), modernist şiir ve Avrupa edebiyatı üzerine uzman. Daha önce Olga Tokarczuk, Annie Ernaux gibi güçlü biçimsel yenilikleri olan, toplumsal belleği işleyen yazarlara desteği biliniyor. Ellen Mattson, kimlik ve kadın deneyimi ve tarihsel anlatıya ilgisi var. Steve Sem-Sandberg, Holokost ve toplumsal yıkım üzerine edebiyata ilgisi güçlü. László Krasznahorkai, Hélène Cixous gibi yazarları önemsiyor. Anne Swärd kimlik ve göç temasını öne alan bir bakış açısı var. Anna-Karin Palm klasik anlatı gelenekleri ile kültürel derinliği birleştiren yazarlarla ilgili. Mats Malm Akademi’nin dışa dönük yüzü; ödülün uluslararası görünürlüğünü de gözetiyor. Eğilimi evrensel etki yaratabilecek, çok dilli okur kitlesine ulaşabilecek yazarlar.
Jürinin genel eğilimlerini analiz ettiğimizde kadın yazarların şansı yüksek görünüyor. Travmalar, savaş, göç, kimlik ve tarihsel hafıza temaları öne çıkabilir. Şairlerin yeniden güçlü bir aday olma ihtimali var. “Dünya edebiyatı” vurgusu, yani Batı dışından (Afrika, Asya, Orta Doğu, Latin Amerika) bir yazar seçilme ihtimali yüksek. Ama geçen yıl Güney Kore’den bir kadın yazar ödülü kazandığı için bu yıl ben Avrupalı bir yazara şans tanıyorum.
Bu jüri şu yazarlara yönelebilir; Politik/edebi hassasiyet, travma ve tarih temaları Filistinli yazar Adania Shibli, modernist deneysel romanlarıyla her sene adaylar arasında adı geçen Çinli yazar Can Xue, kimlik sorunları, sömürge sonrası edebiyatla Karayip kökenli Amerikalı Jamaica Kincaid, Afrika edebiyatının yaşayan klasiği, Akademi’de uzun süredir adı geçen güçlü aday Kenyalı yazar Ngũgĩ wa Thiong’o ve kıyametvari tarih anlatısı, Avrupa travmaları ile Macar yazar László Krasznahorkai. Ben bu yazarlar arasında en şanslı olarak László Krasznahorkai’i görüyorum. Jürinin genel eğilimlerine bakarsak ve kadın yazar – şiir – göç/kimlik – tarihsel travma ekseninde bir tercihe gidilirse Adania Shibli, Jamaica Kincaid, Can Xue veya bir Afrikalı yazar (Ngũgĩ) öne çıkan olasılıklar.
Nobel Edebiyat Ödülleri üzerine bahisler oynanıyor. Bahis siteleri ve tahmin kaynaklarında en çok adı geçen yazarlar ve yaklaşık oranları şöyle: Can Xue 10/1, László Krasznahorkai 10/1, yani iki yazar da eşit oranda favori. Haruki Murakami, Cristina Rivera Garza, Enrique Vila-Matas, Gerald Murnane, Anne Carson ve Mircea Cărtărescu diğer güçlü adaylar.
Nobel Edebiyat Ödülü’nde resmî aday listesi açıklanmıyor. Spekilasyonları önlemek için geçtiğimiz yıllarda ödül öncesi adı kendini aday olarak açıklayan yazarların da gizli listede adları olsa bile adaylıklarına son verildiği açıklandı. Nobel adaylıkları 50 yıl boyunca gizli tutuluyor, yani bahislere yansıyan “aday” isimler aslında spekülasyon, popülerlik göstergesi. Nobel jürisi çoğu kez tahminleri boşa çıkarıyor.
Haruki Murakami sürekli favori gösterilen, küresel okur kitlesi çok geniş bir yazar ama sırf bu niteliklerinden, yani sürekli aday gösterilmek ve çok okunan yazar olmaktan ödülü kazanamadığını düşünüyorum. Yani adı yıpratıldı. Mircea Cărtărescu son yıllarda sıkça adı geçen bir yazar. O nedenle ödülü kazanma şansı var. Enrique Vila-Matas, İspanyol edebiyatının önemli ismi. Gerald Murnane, Avustralyalı yazar, edebiyat çevrelerinde uzun süredir saygı gören bir isim, geçen yıl benim favorimdi, bu yıl ödül Avrupa’ya gidecekse, şansı var. Meksikalı yazar, Cristina Rivera Garza’nın Tayga Sendromu adlı romanı Türkçeye çevrilmiş (Yüz Kitap). Birçok uluslararası ödül kazanmış. Edebiyat çevrelenide tanınırlığı olan bir yazar.
Son yıllarda Nobel ödülleri farklı coğrafyalardan ve ana akım dışı yazarlara yöneldi. Bu da beklentileri bu yönde etkiliyor.
Ödülün başka coğrafyalarda çok dolaştığını düşünerek bu yıl Avrupa’dan bir yazarın Nobel’i kazanacağını düşünüyorum. Benim bu yılki favorim László Krasznahorkai. Mircea Cărtărescu ve Enrique Vila-Matas’ın da şansı var.
