Fransız yazar Violaine Huisman, Paris’te başlayan yaşamını New York’un çok kültürlü dokusunda şekillendiren; edebiyatla sanatın kesişiminde varlığını sürdüren bir isim. 1979 doğumlu olan Huisman, genç yaşta taşındığı New York’ta modern edebiyat eğitimi aldı; yıllarca Brooklyn Academy of Music (BAM)’ta edebiyat ve performans sanatları programlarını yönetti. Bu dönemde hem çağdaş sanatçıların çalışmalarını dünyaya tanıttı hem de kendi yazın yolculuğunu derinleştirdi. Onun üretimlerinin merkezinde; aile bağları, kadınlık hâlleri, kültürler arası geçişler ve kişinin kendi kökleriyle kurduğu çalkantılı ilişki yer aldı. Ve tüm bunların en yoğun kaynağını, kendi annesine dair kırılgan bir hafıza oluşturuyordu.
Bu hafızadan doğan Annenin Kitabı, yalnızca bir roman değil; hem derin bir kişisel yüzleşme hem de evrensel bir anne‑kız hikâyesi olarak dünya edebiyatında dikkat çekti. Huisman’ın annesi Catherine’i anlatırken kullandığı dil, hem sevgiyle hem mesafeyle, hem acıyla hem de merhametle örülüydü. Yazar, annesinin ruhsal dalgalanmalarını salt bir trajedi olarak değil, “bir kadının hayatta kalma biçimlerinden biri” olarak görmeyi seçiyor; çünkü kendi deyişiyle, “her insan en çok kendi kırgınlıklarının ağırlığıyla sınanıyor.”
Annenin Kitabı, üç bölümlük bir yapı üzerinden ilerliyor. İlk bölüm, Paris’te büyüyen iki kız kardeşin — Huisman ve ablasının — çocukluğunu anlatıyor. Evdeki düzensizliğin, tutarsız davranışların ve ani öfke patlamalarının bir çocuk için nasıl olağan hâle geldiğini; sevginin gölgesine ürkek bir tedirginliğin nasıl sinsice sızdığını gözler önüne seriyor. Catherine’in değişken ruh hâlleri, evde sarsılan bir sükûnet arayışını beraberinde getiriyor. Violaine ve ablası, annelerinin dünyasını anlamlandırmaya çalışırken, çocukluğun masumiyetinden kopmadan kendilerine bir iç denge kurmaya uğraşıyor. Huisman bu bölümde, çocukluğun sessiz tanıklığını ustalıkla kaleme dönüştürüyor.
İkinci bölümde Catherine’in çocukluğu ve gençliği okurun önüne seriliyor. Ailesiyle yaşadığı çatışmalar, erken kopuşu, Paris’in özgür fakat acımasız sokaklarında kendi yolunu bulma çabası, romantik ilişkilerinin savrukluğu ve giderek belirginleşen psikolojik çalkantılar, bir haritanın noktaları gibi yan yana diziliyor. Bu bölüm, Catherine’e hem çok yakın olmayı hem de ondan zorunlu bir mesafeyle uzaklaşmayı beraberinde getiriyor. Çünkü Catherine’in yaşamı; özgürlüğün bedeli ile kırılganlığın ağırlığı arasında gidip gelen ince ve kırılgan bir çizgide yürüyordu. Bu bölümde ortaya konan geçmişin karanlıkları, hem bir bireyin yaralarını hem de o yaraların nesilden nesile nasıl taşındığını gözler önüne seriyor.
Üçüncü bölüm ise romanın duygusal doruk noktası. Artık yetişkin olan Violaine, Amerika’da kurduğu hayatına rağmen annesinden gelen bir telefonla geçmişe geri çağrılıyor. Bu çağrı, yalnızca bir ziyaret değil; yıllarca içe atılmış kırgınlıkların, birikmiş öfkenin ve anlaşılmamışlığın yüzeye çıkması için bir eşik. Huisman bu bölümde, hem bir kız çocuğunun iyileşme arzusunu hem de yetişkin bir kadının kendi annesini bütünüyle anlama ihtiyacını iç içe geçiriyor. Catherine’in geçmişi, kızlarının uzun süreli sessiz bekleyişi ve nihayetinde gerçekleşen hesaplaşma da dahil hepsi bir arada.
Roman boyunca Huisman’ın dili yalın olduğu kadar çarpıcı. Duygusal yoğunluk hiçbir zaman abartıya kaçmıyor; fakat her cümle, bir hatıranın ağırlığını taşıyor. Bu yönüyle, eleştirmenlerden büyük övgüler aldı: bir yorumda kitap “çok yönlü, bir hayat portresini anlatıcının ustalığıyla açan, geniş kapsamlı bir anlatı” olarak tanımlanıyor. Başka bir eleştirmen ise kitabı, “annesini tüm kusurlarıyla betimleyen, idealizasyonlardan uzak; kayda değer bir eser” olarak niteliyor.
Annenin Kitabı, yayımlandığı günden itibaren yalnızca Fransa’da değil, küresel ölçekte de dikkat çekti. Eser, 2022 Uluslararası Booker uzun listesine seçildi; bu, romanın evrensel meseleleri ele alış biçiminin gücünü kanıtlıyor. Eleştirmenler, Annenin Kitabı’nın hem katı gerçekçiliği hem de hassas duygusal geçişleriyle çağdaş Fransız edebiyatında kayda değer bir yere oturduğunu vurguluyor.
Huisman, bu romanla yalnızca annesinin hikâyesini anlatmakla kalmıyor; benzer çatlaklardan terk edilmişlik yaşayan ya da aradığı sevgiyi bulamamış bir çocuklukla karşılaşmış kişiler üzerinden tüm anne‑kız ilişkilerinin görünmeyen yüzünü görünür kılıyor. Sevginin kırılabilir olduğunu, anneliğin idealize edilmiş imajlarının ardında ne kadar karmaşık, acımasız ve aynı zamanda savunmasız bir gerçeklik olduğunu gösteriyor. Çocukluğun kimi zaman bir iç sığınak, kimi zaman ise derin bir yara olabileceğini hatırlatıyor. Kitap, yalnızca bireysel bir hikâye değil; toplumsal bir itiraz, bir kabullenme ve yeniden doğuş çağrısı.
Ve tüm bu anlatının sonunda okur, Catherine’in hikâyesinin salt bir trajedi olmadığını fark ediyor; bu, bir kadının kendi cehenneminden defalarca yükselme çabası. Huisman’ın keskin ve incelikli kalemi, bu ateşi hem yakıcı hem de aydınlatıcı bir ışığa dönüştürüyor.
