Art Dog, sitesinin haberine göre, Nobel Edebiyat Ödülü için geri sayım başladı. 9 Ekim’de açıklanacak karar öncesi bahis listelerinde Gerald Murnane açık ara önde görünse de, Murakami’nin yıllardır süren “laneti”, Cărtărescu’nun barok dünyası, Can Xue’nin deneysel dili ve Rivera Garza’nın yükselişi ödülün yönünü her an değiştirebilir. İsveç Akademisi bu yıl edebiyat tarihine hangi ismi yazacak?
Yaklaşık 1,2 milyon dolar (11 milyon İsveç kronu) değerindeki ödülün sahibi, her yıl olduğu gibi son ana kadar sır gibi saklanıyor. Ancak NicerOdds bahis sitesinin yayımladığı oranlar, edebiyatseverlere ilginç ipuçları sunuyor. Bu yılın favorileri arasında kimsenin tahmin edemeyeceği isimler var ve geçen yılki büyük sürpriz, 2025’in de beklenmedik sonuçlar getirebileceğinin sinyalini veriyor.
86 yaşındaki Avustralyalı Gerald Murnane, bahis oranlarında açık ara önde. Son iki yıldır ilk üçte yer alan Murnane, edebiyat çevrelerinde “yazarların yazarı” olarak biliniyor. Düzlükler, Ilgın Yolu, Yeryüzünde Bir Mevsim gibi bazı eserleri Türkçeye de çevrildi. Öz-gönderimci, felsefi ve minimalist üslubuyla tanınan Murnane, geniş kitleler tarafından pek okunmasa da eleştirmenlerin favorisi. İşte Nobel’in klasik tercihi: Popüler değil ama sanatsal derinliği tartışılmaz bir yazar.
Haruki Murakami yine listelerde, yine umutlu, yine hüsran adayı. Japon yazarın problemi basit: Çok ünlü. İsveç Akademisi tarihen kitle pazarının gözdelerini ödüllendirmekten kaçınıyor. Her yıl favoriler arasında, her yıl eli boş dönüyor.
Romanyalı yazar Mircea Cărtărescu, 11/1 oranla Murakami ile aynı seviyede. Barok ve rüya gibi üslubuyla tanınan Cărtărescu’nun “Orbitor” üçlemesi, Avrupa’da kült statüsüne ulaştı. Thomas Mann Ödülü (2018) ve Los Angeles Times Kitap Ödülü (2023) sahibi yazar, yıllardır Nobel favorileri arasında.
İki yıl üst üste birinci olan Can Xue, bu yıl 14/1’e düştü. Edebiyat kulisteri heyecanla fısıldaşıyor: “Tam da bu yıl alacak!” Geçen yıl Han Kang da 33/1 oranla kimsenin beklemediği anda kazanmıştı. Nobel’in öngörülemez ruhu yine devrede mi?
Meksikalı Cristina Rivera Garza’nın 9/1’e çıkması, Batı dışı edebiyata dönüşün sinyali. Romanyalı Mircea Cărtărescu (11/1) her yıl biraz daha yaklaşıyor. Macar ustası László Krasznahorkai (6/1) sessiz sedasız ikinci sırada bekliyor.
Anne Carson, Salman Rushdie, Margaret Atwood, Thomas Pynchon, Michel Houellebecq ve Joyce Carol Oates listelerde yer alan diğer ünlü isimler arasında.
Edebiyat analistleri, bu yıl Akademi’nin “Avrupa merkezliliğinden uzaklaşma” eğilimi gösterebileceğine işaret ediyor. Son yıllarda Han Kang (2024, Güney Kore) ve Abdulrazak Gurnah (2021, Tanzanya) gibi Batı dışı yazarlara verilen ödüller, bu trendin devam edebileceğini düşündürüyor.
Nobel Edebiyat Komitesi’ni oluşturan altı İsveç Akademisi üyesinin eğilimleri de ipuçları veriyor:
- Anders Olsson (Başkan): Modernist şiir uzmanı, biçimsel yenilikçi yazarları destekliyor
- Ellen Mattson: Kimlik, kadın deneyimi ve tarihsel anlatılara odaklanıyor
- Steve Sem-Sandberg: Holokost ve travma edebiyatı üzerine yoğunlaşıyor
- Anna-Karin Palm: Klasik anlatı geleneklerini harmanlayan yazarlara ilgi gösteriyor
2024’te Han Kang‘ın 33/1 oranla büyük bir sürprizle ödülü alması, bahis oranlarının her zaman doğru olmadığını gösterdi. Bu yıl da benzer bir senaryo gerçekleşebilir.
