Thomas Mann’ın yazarlara, yazar olmak isteyenlere öğütleri | Onur Bilge Kula

Thomas Mann’ın ayırıcı özelliği, izlekler ve kahramanların tasarımı ve dili biçemselleştirme konusunda gösterdiği özendir.  Bu yazar için yazmak, yaşamak, yaşamı derinden duyumsamak demektir. Fischer Yayınevi, Mann’ın yazmak ve yazara ilişkin yapıtları, yazıları ve söyleşilerinde dile getirdiği 13 öğüdünü bir araya getirmiştir. Türkçeleştirdiğim bu öğütlerden bazıları önemli, bazılarıysa önemsiz sayılabilir, farklı ağırlıklaştırılabilir.    Çizim: Alp İz … Read more

Engels’in ‘Ulusallık’ ve Panslavizm kavramına bakışı | Prof. Dr. Onur Bilge Kula

Ulus öncesi topluluk oluşumlarının, bir başka deyişle, ön ulusun, ulus niteliği kazanmasında ortak iletişim dili güçlendirici bir işlev görür. Öte yandan, Engels’in ‘Feodalizmin Çöküşü ve Burjuvazinin Yükselişi’* (1884) adlı yazısında vurguladığı gibi, erken Ortaçağın “halklar karmaşasından zamanla ön uluslar (ulus öncesi oluşumlar)” belirginleşmeye başlamıştır. Bu, “bir zamanlar Roma illerindeki yenilenlerin yeneni, köylüler ve kentlilerin Alman … Read more

Yazınsal yorum, alımlama ve eleştirisi | Prof. Dr. Onur Bilge Kula

Latince ‘interpretatio’ kavramının Türkçe karşılığı olarak kullanılan yorum, bir yazınsal metni bütünlüğü içinde anlama ve anlamlandırma denemesidir. Çoğu kez Yunanca ‘hermenia’, ‘serimleme’ kavramıyla karşılanabileceğini düşündüğüm ‘yorum’, yazınsal değerlendirimin taşıyıcı kavramıdır. Yorumlama etkinliği ve bu etkinliğini sonucu olan ‘ürün’, diyesi yorum metni anlamında yorum(lama), yazınsal metne ilişkin her türlü açıklama, serimleme ve çözümlemeyi kapsar. Dolayısıyla, yorum, … Read more

Johannes Gutenberg, basım tekniğiyle mi, Türklere karşı propaganda yazılarıyla mı ünlenmiştir? | Onur Bilge Kula

Johannes Gutenberg bütün dünyada basım tekniğini bulan kişi olarak tanıtılır. Alman basınında (Matthias Heine, Spiegel, 3. 2. 2021) yer alan ‘Gutenberg, Türklere Karşı Propaganda Yazıları Basmakla İşe Başladı’ adlı yazıda, bu bilginin doğru olmadığı, basım tekniğinin daha önce Asya’da geliştirildiği belirtilmektedir. Yazı ilgimi çekti ve üzerinde biraz düşündüm. Andığım yazıya göre, Gutenberg, basım tekniğini bulduğu … Read more

Orhan Pamuk Türkçe bilmiyor mu? | Onur Bilge Kula

Bir günlük gazetede (Birgün, 25. 12. 2020) ‘İlber Ortaylı: Orhan Pamuk, Türkçe bilmiyor’ başlıklı haberi okuyunca, yazın tarihinde 19. yüzyılın başına değin varlığını sürdüren ‘sanat yargıcı’ kavramını anımsadım. ‘Sanat yargıcı’, yazın eleştirmenlerinin ya da kendilerini böyle adlandıranların, yazarları ve yazınsal yapıtları, bir yargıç gibi kesin yargılama anlayışını anlatır. İlber Ortaylı’nın Orhan Pamuk’a ilişkin öznel yargısı, … Read more

Prof. Dr. Onur Bilge Kula: “Üniversite kavramının özü, kurumsal özerklik ve akademik özgürlüktür.”

Söyleşi: Can Öktemer Prof. Dr. Onur Bilge Kula‘nın “Aydınlanma Eğitim Felsefesi, Eğitim ve Bilimin Sefaleti” adlı kitabı geçtiğimiz günlerde Tekin Yayınevi’nden yayımlandı. Hacettepe Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyat bölümünde dersler vermekte olan Onur Bilge Kula, son kitabında Aydınlanma fikriyatıyla, özgür düşünceyi, üniversite kavramını tarihsel bir süreç haritası çizerek anlatıyor. Kula’yla son kitabını konuştuk. Aydınlanma Eğitim … Read more

Hakikati anlatmak için, baskı ve sömürüye karşı savaşmak gerekir | Prof. Dr. Onur Bilge Kula

Friedrich Engels’in ‘Alman Köylü Savaşları’ adlı kitabında yer alan çözümlemeleri, bu savaşların kahramanlarını ve bunların düşünsel tavırlarını ve eylemlerini bilmeksizin, Marx’ın bu önemli mektubu değerlendirilemez. Mektupta yer alan Luther ve Münzer anıştırışı önemlidir; çünkü bu iki din bilgini ilk başlarda Köylü Ayaklanmalarının önderleridir. Olayların gelişimi içinde Luther, ayaklanan köylülere ihanet eder ve egemen sınıfların yanına … Read more

Marx: Okumak, yazınsal beğeniyi yetkinleştirir | Prof. Dr. Onur Bilge Kula

Okuma eylemini “en az yazmak denli” önemli bulan Marx’a göre, yetkili yazar varsa, yetkili okur da olmalıdır. Yetersiz ve niteliksiz doktora tezleri “halk ile tin, yaşam ile bilim, özgürlük ile insan” arasına girmektedir; Alman yazınında Lessing yetkin yazardır (Karl Marx ve Dünya Edebiyatı s. 52- 53); çünkü bu yazar yapıtlarında toleransı, çoğulculuğu, insancılığı, eleştirelliği ve … Read more

Marx ve dünya edebiyatı | Prof. Dr. Onur Bilge Kula

‘Karl Marx ve Dünya Edebiyatı’[1] adlı kitap, Kant ve Hegel’den sonra Marx’ın sanat ve yazına bakışını ele almamı kolaylaştırdı. Yazın bilimci J. J. Prawer, anılan kitabının amacını, Marksist bir yazın kuramı kurmak olmadığını, Marx’ın yazınsal birikimini ve yazın eleştirisine ilişkin kavramları, kendi kuramsal açımlamalarında nasıl kullandığını göstermek olarak belirler. Bütün yazınsal türlerde kapsamlı okuma ve … Read more

Bir yazar kendi yazdıklarını okurken niçin suçluluk duygusuna kapılır? | Prof. Dr. Onur Bilge Kula

Olumlu bir öz-değerlendirme, özgüveni sağlamlaştırır. Bu ilke, Woolf’ta belirgindir. Yazma planından ve zamanlamasından ödün vermeyi hiç hoşlanmayan Woolf kendini ‘zeki bir kadın, çağdaş bir kadın’ olarak niteler ve bu niteliğiyle erkekleri gerilettiğini düşünür (12 Nisan 1919). Kadın duyarlılığı yüksek olan bu yazarın ‘erkeksi hava huzurunu kaçırmaktadır.’ Erkekler ‘daha çok aptallığa benzeyen bir bakış açısıyla gurur … Read more

Yazarın iç dünyası, yazınsallaştırma sürecine nasıl yansır? | Prof. Dr. Onur Bilge Kula

Nitelikli yazın okuyucusu ve araştırmacısı, bir yazarın yazınsal yapıtlarını nasıl tasarımladığını, kurguladığını ve yazdığını merak eder. Bir yazınsal yapıtın tasarımı, kurgulanımı ve yazınsallaştırımı tümüyle öznel bir çalışmadır. Söz konusu katıksız öznellik, anılan aşamaya ilişkin kesin bir şey söylemeyi olanaksızlaştırır. Bu nedenle, bir yazarın günlüklerinde ya da söyleşilerinde yazınsallaştırma aşmasına ilişkin bilgi vermesi ve diğer yazarların … Read more

Dil, bilinçleri yönlendirmek amacıyla araçsallaştırılabilir | Prof. Dr. Onur Bilge Kula

Dil, düşünmenin, sanat ve bilimi geliştirmenin, insanın özgürleşmesinin dolayımı olarak kullanıldığı gibi, yönlendirme ve güdüleme aracına da indirgenebilir. Dilsel kurgulama ve tasarım, düşünmeyi biçimlendirir. Her türlü düşünce ve düşüncenin anlatımı, dilin düzenlenmesiyle, bir başka deyişle, amaçlı olarak kurgulanmasıyla olanaklıdır. Politik amaçlar için dilin araçsallaştırılması, dilsel kurgulamanın, düşünmeyi etkileme gücünü, tekil bilinçleri yönlendirme ve güdüleme gücünü … Read more